Những ngày gần đây, nhiều địa phương trên địa bàn TP.HCM đã liên tục lên tiếng cảnh báo tình trạng lừa đảo mua bán nhà đất bằng giấy tay thông qua hình thức lập Vi bằng tại các văn phòng Thừa phát lại.

Tiềm ẩn nhiều rủi ro

Mới đây UBND Quận 12, TP.HCM phát đi thông báo, thời gian qua, trên địa bàn Quận 12 xuất hiện nhiều trường hợp mua bán, chuyển nhượng nhà đất bằng giấy tay thông qua hình thức lập Vi bằng tại các văn phòng Thừa phát lại. Viêc này nhằm mua bán những căn nhà “ba chung” (chung giấy phép xây dựng, chung giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, chung số nhà). Việc mua bán này được thực hiện nhiều lần, qua nhiều người dù nhà đất chưa chưa đúng quy định, chưa đầy đủ cơ sở pháp lý.

Để tăng sự tin tưởng, giới cò, đầu nậu thường nhờ các văn phòng Thừa phát lại lập Vi bằng. Thậm chí nhiều căn nhà chung một sổ đỏ cũng được bán bằng hình thức đồng sở hữu, lập Vi bằng. Chiêu này khiến nhiều người sập bẫy, nhiều nạn nhân rơi vào các vu nhà đất bị tranh chấp, cầm cố ngân hàng, xây dựng trái phép khiến cuộc sống khó khăn, đảo lộn.

“Qua thực trạng mua bán, chuyển nhượng nhà đất bằng giấy tay thông qua hình thức lập Vi bằng, UBND Quận 12 thông tin đến nhân dân trên địa bàn quận không thực hiện mua bán, chuyển nhượng nhà đất bằng giấy tay thông qua hình thức lập vi bằng để tránh bị các đối tượng xấu lợi dụng để tạo lòng tin, lừa đảo mua bán đất phân lô, nhà không đủ điều kiện pháp lý để giao dịch. Bởi Vi bằng không phải là văn bản công chứng, chứng thực theo quy định; Vi bằng không chứng nhận, xác nhận tính hợp pháp của các hợp đồng, các giao dịch về nhà đất. Ngoài ra, việc lập Vi bằng mua bán, chuyển nhượng nhà đất với hình thức ghi nhận việc giao nhận nền đất; lập Vi bằng ghi nhận việc giao nhận tiền là để che giấu mục đích không phù hợp với quy định của pháp luật. UBND Quận 12 xin thông báo đến nhân dân được biết, nâng cao cảnh giác với các thủ đoạn lừa đảo mua bán, chuyển nhượng nhà đất thông qua hình thức lập vi bằng trên địa bàn quận”, một lãnh đạo UBND Quận 12 cho hay.

Không chỉ Quận 12, UBND Huyện Hóc Môn cũng đã cảnh báo tình trạng tương tự. Thậm chí, có một số trường hợp chủ sở hữu tài sản vẫn lập Vi bằng chuyển nhượng nhà, đất trong khi đã thế chấp tài sản ở ngân hàng, cầm cố hoặc chuyển nhượng cho người khác (bằng giấy tay) dẫn đến phát sinh tranh chấp, gây khó khăn cho các cơ quan chức năng trong quá trình xử lý vụ việc và gây thiệt hại lớn đến tài sản của người dân.

UBND Huyện Hóc Môn lưu ý, giá trị của Vi bằng chỉ là ghi nhận những sự kiện, hành vi mà Thừa phát lại trực tiếp chứng kiến. Trong các trường hợp này là ghi nhận hành vi, sự kiện giao nhận tiền, giao nhận giấy tờ, nhà đất giữa các bên nên Vi bằng không có giá trị thay thế văn bản (hợp đồng) công chứng, chứng thực. Tức là Vi bằng không phải là cơ sở để thực hiện sang tên đổi chủ cho bên mua. Vi bằng do Thừa phát lại lập chỉ có giá trị chứng cứ trước Tòa án và các quan hệ pháp lý khác, dùng để chứng minh việc các bên đã giao nhận tiền, giao nhận giấy tờ, nhà đất... làm cơ sở để các bên tiếp tục thực hiện hợp đồng, hoàn thiện hợp đồng theo quy định của pháp luật, hoặc là cơ sở để giải quyết khi có tranh chấp xảy ra. "Việc mua bán, chuyển nhượng nhà đất bằng giấy tay, thông qua hình thức lập Vi bằng tiềm ẩn nhiều rủi ro cho các bên trong giao dịch (đặc biệt là bên mua)"- UBND huyện này khuyến cáo.

Thực tế, hiện nay một số người môi giới bất động sản (cò đất) sử dụng thuật ngữ “Vi bằng công chứng Thừa phát lại”, “công chứng Thừa phát lại” để tư vấn cho khách hàng của mình dù đó không phải là một thuật ngữ pháp lý. Mục đích của họ là thuyết phục khách hàng đã có sự đảm bảo về mặt pháp lý của giao dịch bất động sản. Dù vậy, rất nhiều người không hiểu rõ vẫn sập bẫy.”

Cấm văn phòng thừa phát lại lập Vi bằng

Luật sư Trần Đức Phương, Đoàn luật sư TP.HCM, cho biết : Theo quy định của luật Nhà ở, luật Đất đai việc mua bán, chuyển nhượng nhà đất phải được lập thành văn bản (hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản gắn liền với đất) có công chứng, chứng thực của cơ quan nhà nước có thẩm quyền (ví dụ phòng công chứng…); sau đó đăng ký trước bạ, sang tên (đăng ký biến động) cho bên mua tại Văn phòng Đăng ký đất đai quận, huyện.

Trong khi đó, Vi bằng là văn bản do Thừa phát lại lập, ghi nhận sự kiện, hành vi mà Thừa phát lại trực tiếp chứng kiến được dùng làm chứng cứ trong xét xử và trong các quan hệ pháp lý khác. Vi bằng chỉ có giá trị khi đã thực hiện thủ tục đăng ký tại Sở Tư pháp theo quy định.

Theo Điều 25 Nghị định số 135 của Chính phủ thì Thừa phát lại được lập Vi bằng các sự kiện, hành vi xảy ra trên địa bàn nơi đặt văn phòng Thừa phát lại. Một số trường hợp cụ thể có thể lập Vi bằng như: xác nhận tình trạng nhà liền kề trước khi xây dựng công trình; xác nhận tình trạng nhà trước khi cho thuê nhà; xác nhận tình trạng nhà khi mua nhà; xác nhận tình trạng nhà, đất bị lấn chiếm; xác nhận việc chiếm giữ nhà, trụ sở, tài sản khác trái pháp luật... Như vậy, căn cứ vào Nghị định số 135 thì Sở Tư pháp có quyền từ chối Vi bằng do văn phòng Thừa phát lại lập. Vi bằng bị từ chối sẽ không có giá trị chứng cứ để tòa án xem xét khi giải quyết vụ án, không là căn cứ để thực hiện các giao dịch hợp pháp khác theo quy định của pháp luật.

Liên quan đến vấn đề này, Sở Tư pháp TP.HCM, từng cấm tất cả các văn phòng Thừa phát lại trên địa bàn Thành phố cố tình lập Vi bằng việc mua, bán nhà đất thông qua hình thức ghi nhận việc giao nhận nền, lập Vi bằng ghi nhận việc giao nhận tiền để che giấu mục đích không phù hợp với quy định của pháp luật.

Đồng thời các văn phòng Thừa phát lại không được lập Vi bằng xác nhận sự kiện, hành vi liên quan đến đất đai, tài sản không có giấy chứng nhận quyền sử dụng, quyền sở hữu theo quy định của pháp luật nhằm chuyển quyền sử dụng và quyền sở hữu cho người khác.

Trong các trường hợp lập Vi bằng, văn phòng Thừa phát lại phải giải thích rõ, đầy đủ về giá trị pháp lý của Vi bằng do Thừa phát lại lập cho người yêu cầu lập Vi bằng biết, tránh để người yêu cầu lập Vi bằng ngộ nhận Vi bằng có giá trị như hợp đồng công chứng.

Theo Sở Tư pháp, việc một số văn phòng thừa phát lại cố tình lập Vi bằng việc mua, bán nhà đất thông qua hình thức ghi nhận việc giao nhận nền, lập Vi bằng ghi nhận việc giao nhận tiền để che giấu mục đích xấu của đầu nậu nhà đất là không phù hợp với quy định của pháp luật. Vì vậy quy định này đưa ra để tránh tình trạng các đối tượng xấu lợi dụng để tạo lòng tin, lừa đảo người dân mua bán đất phân lô, nhà không đủ điều kiện pháp lý để giao dịch.

Báo Thanh Niên